“DANKZIJ STEAM ZIEN WE WEER LICHTJES IN ZIJN OGEN”

Nieuw in Nederland: een intern supportteam dat de teams steunt en crisisopvang helpt voorkomen

Drie jaar geleden werd Debby de persoonlijk begeleider van een van de bewoners van locatie Hazenpad. In dit verhaal noemen we hem Piet. “Piet leek altijd een makkelijke, vriendelijke bewoner”, vertelt Debby. “Door o.a. afbouw gedragsmedicatie en gezondheidsproblemen veranderde dat. Hij kreeg depressieve stemmingen, wilde niet uit bed komen en werd verbaal en fysiek agressief. Maar het moeilijkst was zijn claimgedrag. Piet had voortdurend aandacht nodig. Medewerkers vonden het pittig om met hem te werken, zijn gedrag slurpte energie. Hij was ook heel negatief gericht op de andere bewoners. Al met al werd de sfeer op de woning steeds slechter.”

Project complexe zorg

Het team deed er alles aan om de negatieve spiraal te doorbreken, zonder langdurig resultaat. STeam bestond nog niet en intussen nam de werkdruk steeds meer toe. En ook andere teams kampten met steeds complexere zorgvragen. Daarom startte Hartekamp het project Zeer Complexe Zorg. Jaime Kortekaas was van meet af aan hierbij betrokken. Ze nam daarbij haar ervaring als VG-agoog voor het Crisisondersteuningsteam COT en als casemanager voor het Centrum voor Consultatie en Expertise CCE mee.

“Teams vragen meestal pas laat om hulp als het niet goed met een cliënt”, vertelt Jaime. “Dan is er vaak al sprake van een crisissituatie. Die situaties leiden tot een onveilig gevoel en soms ook tot ziekteverzuim van medewerkers. Een vraagbaak is er wel in de vorm van CCE en COT, maar dat zijn externe organisaties. Wij wilden juist intern de complexe zorg kunnen steunen. Ook met de gedachte dat we binnen onze organisatie voldoende kennis en expertise hebben om in te zetten. Daarover zijn we binnen de organisatie gaan brainstormen. Vervolgens hebben we een projectplan geschreven en draagvlak gezocht. Dat was het begin van supportteam STeam.”

Bredere blik

Hoe werkt zo’n supportteam? “We zijn een team van vijf ervaren begeleiders met ieder zijn of haar eigen expertise. We werken telkens met z’n tweeën aan een case”, aldus Jaime. “We krijgen de aanvragen vanuit de vierhoek: de manager, gedragsdeskundige, teamcoach en senior begeleider van de woning. Met hen bespreken we de vraag. Vervolgens start een observatieperiode van twee weken. We kijken niet alleen naar de cliënt, maar ook naar het team en de organisatie. Vaak schuilt de oplossing in het systeem om de cliënt. Door zijn of haar gedrag op te vatten als een signaal naar ons, wordt de blik breder. Aan de hand van de bevindingen vanuit de observatie wordt een concrete opdracht aan ons geformuleerd en gaan we met het team aan de slag. We scheppen weer lucht voor de begeleiders en dan komt het met de cliënt vaak vanzelf goed.”

Op deze manier heeft het STeam in de afgelopen jaar negentien teams geholpen. “We hebben een aantal overplaatsingen naar de crisisopvang weten te voorkomen. Verder helpen we teams om een cliënt zacht te laten ‘landen’ na een verhuizing. Zo was er een cliënt – we noemen hem even Kees – die door zijn loopbaan in de zorg veel ballast had. Daardoor was er een beeld van hem ontstaan van een moeilijke man. Hij kon schreeuwen en schelden, uitte doodsbedreigingen en suïcidewensen en was ook fysiek agressief. Daardoor was hij een aantal keren op de crisisunit beland. Begeleiders hadden een angst voor hem ontwikkeld. Toen we hoorden dat hij ging verhuizen naar een andere woning, wilden wij graag dat hij een nieuwe kans zou krijgen.”

Meelopen met medewerkers

STeam heeft met de teamleden gesproken over het beeld dat ze van Kees hadden. “Met de gedragsdeskundige hebben we een vertaling gemaakt van diagnostiek naar gedrag. Eén van de sleutels was: hem niet te veel aanspreken op cognitief niveau. Hij lijkt cognitief namelijk veel meer te kunnen dan dat hij daadwerkelijk aankan. We hebben met medewerkers meegelopen en hen in het moment dingen laten zien. Daardoor hebben zij Kees met open armen kunnen ontvangen en hem geaccepteerd zoals hij is. We zagen dat hij vrij snel tot rust kwam in zijn nieuwe omgeving en zijn ware ik naar boven kwam.”

De steun van STeam had niet alleen een goed effect op de cliënt, maar ook op de begeleiders. “Medewerkers waren in eerste instantie heel huiverig voor zijn komst, het slechte beeld van hem was best groot gemaakt. Het was goed dat de begeleiders over hun angst en onzekerheid konden praten. Door de ondersteuning van STeam gingen ze ervoor. Het team voelde zich gezien en gehoord. Net als de cliënt eigenlijk.”

Meer verbinding binnen het team

Ook bij het team van Debby werkte dat zo. “We hadden meteen een open gesprek met STeam, alles kon gezegd worden. Tijdens de observatieperiode heeft STeam vooral gelet op onze begeleidingsstijl. Bij de ene begeleider liet Piet namelijk ander gedrag zien dan bij de ander. Bovendien verschilden we nogal in onze visie op hem. Ik wilde voor hem terug naar waar hij vandaan kwam, naar alle dingen die hij zelfstandig deed. Ik vond het lastig te accepteren dat hij nu anders is, hij kan zowel fysiek als psychisch een stuk minder aan. STeam heeft geholpen objectief naar hem te kijken.”

Verder kon het team steeds beter in gezamenlijkheid bekijken wat Piet nodig had. “We hebben nu meer verbinding binnen het team en maken sneller goede afspraken”, vertelt Debby. “We zijn veel meer op één lijn gekomen. De werksfeer is ontspannen en daardoor zijn de bewoners ook ontspannen.” “Dat zien we bij meer teams waarmee wij in de afgelopen anderhalf jaar hebben gewerkt”, aldus Jaime. “Een bijkomend voordeel daarvan is dat minder medewerkers in de ziektewet komen. En de herstelkosten van meubilair zijn ook een stuk minder…”

Jaime en Debby raden andere organisaties aan om ook met een intern supportteam te gaan werken. De steun helpt. “Samen met STeam zijn we ook tot een praktische oplossing gekomen voor Piets behoefte aan nabijheid”, aldus Debby. “We willen hem graag bij ons houden en tegelijk de privacy van andere bewoners borgen. Nu zit Piet soms met zijn iPad op een stoel in de gang, bij de kamer waar wij bezig zijn. Zo proberen we het lijntje met hem te houden. We zien stukjes van zijn oude zelf terug – hij maakt weer grapjes en heeft soms weer lichtjes in zijn ogen. Als persoonlijk begeleider doet mij dat heel goed.”