Wat ervaren mensen met en door hun beperking? We kunnen wel denken dat we het weten, maar dat is wat anders dan het zelf voelen. En dat is precies wat er gebeurt bij ervaringsleren. “Ik vond het schokkend te ervaren wat mensen met autisme dagelijks meemaken”, vertelt cliëntondersteuner Ria Sijbersma van MEE. Het ervaringsleren gaf haar een nieuwe kijk op hoe ze ondersteuning kan bieden. Dat geldt ook voor haar collega Peter van Loon: “Ik heb me beter leren inleven. En beter leren luisteren.”
Ontdek met ervaringsleren wat het betekent om een beperking te hebben en hoe jij kan ondersteunen.
Dossier Ervaringsleren
Binnen het vernieuwingstraject Begeleiding à la Carte delen organisaties in de gehandicaptensector hun praktijkervaringen met vernieuwende persoonsgerichte zorg. In een speciaal dossier op het Kennisplein Gehandicaptensector zijn in het kader van Begeleiding à la Carte veel voorbeelden, verhalen en tips over ervaringsleren verzameld. Daaruit blijkt hoe zeer ervaringsleren bijdraagt aan persoonsgerichtere zorg. Cliëntondersteuners Ria en Peter vertellen in dit artikel over de impact die zij ervaarden.
Bij ervaringsleren gaat het erom bewust ervaringen op te zoeken die mensen met een beperking kunnen hebben. Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door in een rolstoel te gaan zitten, een blinddoek te dragen of te ervaren hoe overprikkeling aanvoelt. Deelnemers aan zo’n training ervaren daarbij ook hoe het voelt om afhankelijk te zijn van de zorg van anderen. Hoe het is dat mensen je ongevraagd aanraken, over je praten en over je beslissen.
"Uit de verhalen blijkt hoe zeer ervaringsleren bijdraagt aan persoonsgerichtere zorg."
Autismevriendelijker door ervaringsleren
Ria volgde de training Autisme Belevingscircuit en was meteen gegrepen. “Ervaringsleren is een heel waardevolle manier van leren. Dat gun je iedereen, of je nu ouder of professional bent. Ik heb zelf een zoon met autisme. Door ervaringsleren kreeg ik een andere kijk op hem en zijn beleving en gedrag. De dingen die we in de training moesten doen, maakten me boos, verdrietig en gefrustreerd. Ik vond het schokkend, mensen met autisme maken dit dagelijks mee. De ervaringen in de training gaan niet alleen in je hoofd zitten, maar ook in je lijf en je hart. Je zou kunnen zeggen dat ik daardoor autismevriendelijker ben geworden.”
“De ervaringen gaan niet alleen in je hoofd zitten, maar ook in je lijf en je hart.”
Inmiddels geeft Ria het Autisme Belevingscircuit zelf, aan professionals, ouders en partners. “We doen oefeningen waardoor deelnemers ervaren hoe het kan zijn om met autisme te leven. Zo geef ik soms onduidelijke opdrachten of ik geef te weinig tijd. Vervolgens ga ik hulp aanbieden, zoals je dat als begeleider of mantelzorger zou doen, maar daarmee haal ik deelnemers juist uit hun concentratie. Dan zie je dat mensen willen opgeven of juist tot het uiterste door willen gaan, dat ze mopperig en onaardig worden, oogcontact vermijden of in zichzelf gekeerd raken. Door de training kunnen deelnemers beter plaatsen waar mensen met autisme tegenaan lopen. Iedere deelnemer aan het Autisme Belevingscircuit laat weer andere emoties en gedrag zien. Dat leert ons meteen dat mensen met autisme ook allemaal op hun eigen manier dingen ervaren en daarop reageren.”
Belevingscircuit is eyeopener
Ook Peter, maatschappelijk werker en cliëntondersteuner in Tilburg, ervaarde de kracht van ervaringsleren. Hij deed de het Belevingscircuit NAH over niet-aangeboren hersenletsel. Hij dacht dat hij er al veel van wist. Toch was het belevingscircuit NAH een eyeopener voor hem. “Door de training word je min of meer in de huid van iemand met NAH geplaatst. Op een gegeven moment moesten we met ons linkerhand en tegenover een spiegel een tekening natekenen. Dat lukte wel, maar ik moest me zo hard concentreren. Dat geldt voor mensen met NAH bij heel veel dingen. Wat voor ons een simpele handeling is, is voor hen iedere keer een uitdaging.”
“Door de training word je min of meer in de huid van iemand met NAH geplaatst.”
Wat verder diepe indruk maakte op Peter was het verhaal van de ervaringsdeskundige die bij de training betrokken was. “Dat hij zelf over zijn ervaringen vertelde, was heel leerzaam. Daardoor kan ik me nu makkelijker verplaatsen in iemand met NAH. Daarbij heb ik geleerd: Pas op dat je niet iemand door zijn beperking in een hokje plaatst. Iedereen is anders.” Ria beaamt dat: “Het is zo belangrijk dat je navraagt bij de ander hoe iets voor hem of haar voelt. Daarmee geef je de ander regie en de mogelijkheid om aan te geven wat hij of zij wil.”
Ontdek wie de ander is
Peter ondervond ook wat de waarde is van navragen. “De ervaringsdeskundige vond het heel vervelend als iemand zijn zin afmaakte als hij niet op een woord kon komen. Later begeleidde ik een cliënt met NAH, die ook af en toe naar woorden zocht. Ik maakte expres zijn zinnen niet af. Toen dacht ik: Ik ben aan het invullen dat hij dat niet fijn vindt. Ik vroeg hem ernaar en hij zei dat hij het juist prettig zou vinden. Het maakte mij bewust: wat voor beperking iemand ook heeft, iedereen is uniek. We moeten iedere keer goed kijken en luisteren naar wat de ander prettig vindt en nodig heeft.”
“Wat voor beperking iemand ook heeft, iedereen is uniek.”
Ria Sijbersma onderstreept het belang van goed luisteren. “We leren vaak dat mensen met autisme structuur nodig hebben. Maar mensen met autisme zijn net zo verschillend als jij en ik. Denk niet dat je weet hoe het zit, maar ontdek wie de ander is en wie jij bent in relatie tot de ander. Deelnemers aan de training vertellen vaak dat er meer balans en acceptatie is gekomen in hun relatie met de persoon met autisme. Dat gold ook mijn relatie met mijn zoon. Mijn doorbraak was het besef: Ik doe wat ik kan en dat is okay. Door de training heb ik meer begrip voor hem, maar ook voor mijzelf.”
“Mijn doorbraak was het besef: Ik doe wat ik kan en dat is okay.”
Peter herkent het gevoel van Ria. “Ik heb geleerd dat ondersteuning geen éénrichtingsverkeer is. Dat je het samen met je cliënt moet doen. Ik heb een enorme klik gekregen met die jongen aan wie ik vroeg of hij het prettig vond dat ik zijn zinnen aanvulde. De relatie gaat verder dan alleen ondersteuning, hij is ook oprecht geïnteresseerd in mij. We zijn in een gelijkwaardiger positie gekomen. Daar doe ik het voor.”
Breng meerdere vormen van kennis bij elkaar
De twee cliëntondersteuners raden andere organisaties aan vooral met ervaringsleren aan de slag te gaan. Ria: “Breng verschillende vormen van kennis bij elkaar. Leren met het hoofd is belangrijk, voelen hoe dingen kunnen zijn voor iemand net zozeer. Ook al ben je professional, dat wil niet zeggen dat je het weet. Ga op zoek naar de ander en stem met hem of haar af.”
Peter heeft op die manier een doorbraak gehad bij een meisje van tien met autisme. “Het meisje wilde nooit knuffelen met haar zusje van vijf. Door goed naar haar te luisteren kwam ik erachter waarom dat was: het zusje liet niet los wanneer het meisje dat wilde. Ik ben met het kleine zusje het knuffelen gaan oefenen en toen ging het wel goed. De hele familie was erbij, het was een heel mooi moment. Ik had weer ervaren hoe iedereen anders is. Eigenlijk ervaar ik dat iedere dag, iedere dag leer ik van mijn cliënten.”
“Iedere dag leer ik van mijn cliënten.”
Ervaringsleren kun je leren; 10 tips
Hebben de verhalen over ervaringsleren je enthousiast gemaakt? Begin dan eens met het lezen van de tien tips voor organisaties die zelf aan de slag willen met ervaringsleren. Je vindt ze hier. En pak vervolgens iedere gelegenheid aan om ervaringsleren in te zetten. Gebruik het in trainingen en workshops en tijdens inspiratiedagen of maak het tot een vaste oefening tijdens het teamoverleg. Veel succes!
Deel deze pagina via:
